کتاب شریف "اسرار الصلواة" اثر گران‌سنگ و پر مغز عارف کامل مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی است که چون از خامه عارفی صاحبدل و سالکی دلسوخته جاری شده حقاً تا عمق روح انسان اثر می‌کند و دل را به حرکت وا می‌دارد. آدمی را به فکر عاقبت کارش می‌اندازد و انسان را مشتاق لقاء پروردگار و حضور در محضر حضرت ذوالجلال می‌سازد و چگونه چنین نباشد در حالیکه بنا به نقل مرحوم آیت الله سید احمد فهری زنجانی در مقدمه کتاب "لقاء الله" از مرحوم حجة الاسلام یزدی "آن مرحوم شبها که برای تهجد بر می‌خواست مدتی در رختخواب ضمن اجرای دستورات و آداب برخاستن از خواب، از قبیل سجده و دعا، گریه می‌کرد.

 سپس به صحن منزل می‌آمد و به اطراف آسمان نگاه می‌کرد و آیات ان فی خلق السموات و الارض... را می‌خواند و سر به دیوار می‌گذاشت و مدتی گریه می‌کرد. آنگاه برای وضو آماده می‌شد و در کنار حوض می‌نشست و مدتی گریه می‌کرد و پس از وضو ساختن چون به مصلایش می‌رسید و مشغول تهجد می‌شد دیگر حالش خیلی منقلب می‌شد. ایشان گریه‌های طولانی در نمازها و مخصوصاً قنوت‌ها داشته تا آنجا که بعضی ایشان را جزو بکائین عصر بشمار آورده اند." چنین کسی آنگاه که از تهجد و شب زنده داری سخن بگوید سخنش در دل اثرگذار خواهد بود و دل را به حرکت در خواهد آورد.

<** ادامه مطلب... **>

"اسرار الصلواة" هم همچون "المراقبات" به زبان عربی نگاشته شده که به فارسی هم بر گردانده شده و در دسترس علاقمندان می‌باشد. در این کتاب علاوه بر سخن از آداب نماز و پرداختن به ارکان و واجبات و مستحبات نماز و مسائل مربوط به احکام که در باب نماز وازد شده است، مولف گرانقدر در لابلای سطور خواننده را با مواعظ رشیق و شیوای خود پند داده و او را پیوسته دعوت به توبه و انابه و انقطاع از ما سوی الله می‌کند و او را یکسره به عالم بالا و حضرت حق جل و علی متوجه می‌سازد.

مطالب کتاب با اسرار طهارت و عبرت گرفتن از این اسرار و توجه دادن خواننده به اینکه اصل طهارت بعد از طهارت صوری لازم که جزو مقدمات نماز است، توبه و در واقع طهارت قلب و باطن است و انسان در تمام حالات محتاج به توبه است. در همین مبحث مولف به آداب توبه صحیح و کیفیت محاسبه نفس و برخی حالات بزرگان در ایت باب اشاره می‌کند. برخی از عناوین مهم این کتاب عبارتند از: مراتب توبه، آداب توبه، مقصود از همه اعمال ظاهری برای طهارت قبل از نماز امر معنوی و تصفیه باطن است، مومن باید در همه امور امر آخرت را بر امور دنیایی مقدم بدارد، لباس نمازگزار و مستحبات آن، اهتمام به اوقات شریفه، وقت نمازهای واجب، مکان نمازگزار و تاکید شارع بر حضور در مساجد، نماز اگر چنانکه شایسته است انجام شود آدمی را از فحشاء و منکرات باز می‌دارد، احوالی که نماز بواسطه آنها کامل می‌شود، حقیقت معنای حضور قلب، لزوم خوف از خدا و فضیلت آن و آیات و روایاتی که در این باب رسیده، شب زنده داری و حالات مولی علی علیه السلام در شب، رجاء و امیدواری و حسن ظن به خدا، قیام و حقیقت آن، نیت و حقیقت آن، مراتب اخلاص، آداب گفتن اذان و اقامه، حقیقت نماز، حقیقت تکبیر، حجابهایی که برای انسان در قرائت نماز پیش می‌آیدف تاثیر قاری قرآن در هنگام قرائت، بسم الله حروف آن، حقیقت عبودیت، حقیقت سجده، معنای تشهد، شباهت نماز با روز قیامت، نهی از ترک نماز شب، آداب نماز شب، دعاها و مناجاتهای بزرگان دین، نماز جماعت، اتحاد قلوب مومنین و توجه شارع به این امر و ...

مولف کتاب خود را در فصول پایانی به بحث نماز شب و تهجد می‌کشاند و در این باب به سخن می‌پردازد. در سطری از این مبحث مولف گرانقدر می‌نویسد: "من خدا را شاهد می‌گیرم که از متهجدین کسی را می‌شناسم که در اوائل امرش می‌شنید که کسی او را برای نماز شب با لفظ آقا بیدار می‌کند." برخی گفته‌اند این گفتار را مرحوم میرزا جواد آقا ملکی در مورد حالات خود بیان فرموده و برای در میان نبودن شاعبه خودستایی آن را حمل بر حالات کسی دیگر نموده است.

<** ادامه مطلب... **>